محاسبه اضافه کاری

یکی از مهم‌ترین مباحث در حسابداری حقوق و دستمزد، نحوه محاسبه اضافه کاری، جمعه کاری و تعطیل کاری است. موضوعی که گاهی هم برای کارفرما و هم برای حسابدار چالش برانگیز خواهد بود. به دلیل اهمیت نحوه محاسبه اضافه کاری، تعطیل کاری و جمعه کاری، بر آن شدیم در این مقاله شما را با انجام محاسبات مربوط به این فوق العاده‌های کارکردی نظیر محاسبه اضافه کاری با مثال آشنا نماییم. با ما همراه باشید.

اضافه کاری چیست؟

قبل از تعریف اضافه کاری، باید با میزان ساعت کار موظفی کارگران آشنا شویم. بر اساس ماده 51 قانون کار، ساعات کاری کارگران مشمول قانون کار به صورت زیر تعیین شده است:

• حداکثر 8 ساعت طی یک روز
• حداکثر 44 ساعت طی یک هفته

نکته: ساعات کار برای افراد شاغل در مشاغل سخت و زیان‌آور به صورت زیر است:

• حداکثر 6 ساعت طی یک روز
• حداکثر 36 ساعت طی یک هفته

تعریف اضافه کاری و شرایط آن بر اساس قانون کار

هرگاه ساعات کاری یک کارگر بیشتر از ساعات کار موظف او در یک روز یا یک ماه شود، کار اضافی، “اضافه کاری” نامیده می‌شود.

 نکته

کار خارج از ساعات کاری، تنها زمانی اضافه کار محاسبه می‌شود که ساعات کار موظفی کارگر طی ماه کامل شده باشد. اگر ساعات کاری در طول ماه از ساعات کار موظفی آن ماه کمتر باشد، کار تحت هر شرایطی اضافه کار محسوب نمی‌شود.

به عنوان مثال شخصی طی هفته 3 روز کاری و روزانه 10:30 ساعت مشغول کار است؛ مجموع کارکرد هفتگی این شخص، 31 ساعت و 30 دقیقه می‌شود. از آنجا که این کارکرد از میزان مقرر در قانون کمتر است، ساعات کار اضافی او در هفته اضافه کار محسوب نمی‌شود.

شرایط قانونی بودن اضافه کاری

بر اساس ماده 59 قانون کار، ارجاع کار اضافی به کاﺭگر در شرایط عادی، تنها با رعایت شرایط زیر مجاز است:

•  
• پرداخت 40% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی
• بیشتر نشدن تعداد ساعات کار اضافی، از 4 ساعت در روز (مگر در صورت توافق طرفین)

شرایط قانونی بودن اضافه کاری: موافقت کارگر، پرداخت دستمزد بیشتر

نحوه محاسبه اضافه کاری بر اساس قانون کار

با توجه به مقررات قانون کار، نرخ محاسبه اضافه کار در هر ساعت، 40% بیشتر از ساعات کار عادی است. به عبارت دیگر، نحوه محاسبه اضافه کاری 1401 در هر ساعت به صورت زیر خواهد بود:

جدول نحوه محاسبه اضافه کاری 1401

مبنای محاسبه اضافه کاری چیست؟

ملاک محاسبه اضافه کاری دستمزد روزانه کارگران بدون در نظر گرفتن حق مسکن و حق و اولاد و بن و مواردی از این قبیل است؛ به این ترتیب داریم:

جدول مبنای محاسبه اضافه کاری

 نکته

مطابق تبصره 3 ماده 36 قانون کار، مزایای رفاهی و انگیزه‌ای از قبیل کمک هزینه مسکن، خواربار و کمک عایله‌مندی، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مزد مبنا محسوب نمی‌شود. همچنین از آنجا که مطابق بند ب ماده 59 قانون کار، مبنای محاسبه اضافه کاری “مزد” است، در نتیجه مزایای رفاهی و انگیزه‌ای در محاسبه اضافه کاری لحاظ نمی‌شوند.

فرمول محاسبه اضافه کاری

با توجه به نکات فوق، برای محاسبه دستمزد اضافه کاری روزانه و ماهانه از فرمول زیر استفاده می‌شود:

فرمول نحوه محاسبه اضافه کاری

میزان اضافه کاری از روی دستگاه کارت ساعت زن هم قابل محاسبه است. برای دیدن ویدیوی محاسبه اضافه کاری از روی دستگاه کارت ساعت زن کلیک نمایید.

تعطیل کاری چیست؟

بر اساس ماده 51 قانون کار، ساعت کار مدت زمانی است که نیروی کار، زمان خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار‌ می‌دهد. حال اگر ایام هفته مصادف با تعطیلات رسمی شود و کارگر با توافق کارفرما به انجام کار در آن روز اشتغال داشته باشد، مستحق دریافت حق الزحمه بیشتری است.

نکته: بر اساس تبصره 1 ماده 62 قانون کار، تعطیل یک روز معین در هفته برای کارگران اجباری است.

فرمول محاسبه اضافه کاری در اکسل

دانلود اکسل محاسبه

نحوه محاسبه تعطیل کاﺭﯼ در قانون کار

تعطیل کاری در واقع نوعی اضافه کاری در روز تعطیل (غیر از جمعه) است؛ از این رو نرخ آن معادل نرخ اضافه کاری و برابر با 40% بیشتر از دستمزد هر ساعت کار عادی و نحوه محاسبه آن با نحوه محاسبه اضافه کاری یکسان است. در نتیجه بر اساس ماده 59 قانون کار، دستمزد هر ساعت کار در روز تعطیل، 40% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی محاسبه خواهد شد.

دانلود فایل PDF برای 5 تمرین نحوه محاسبه اضافه کاری

دانلود 5 مثال محاسبه اضافه کاری، شب کاری و نوبت کاری

نحوه محاسبه تعطیل کاری

 نکته

در صورتی که کارگر در روزهای تعطیل رسمی کار کرده و به جای آن روز دیگری تعطیل نشود، محق دریافت اضافه کار است.

نحوه محاسبه تعطیل کاری روز ۱۱ اردیبهشت‌

بر اساس ماده 62 و 63 قانون کار، تعطیلات رسمی کارگران عبارت است از:

• جمعه
• تعطیلات رسمی
• روز جهانی کارگر (11 اردیبهشت)

در نتیجه اشتغال به کار کارگران در روز کارگر، تعطیل کاری محسوب می‌شود. فرقی ندارد که کارفرما او را در روز دیگر تعطیل نماید یا خیر. دقت کنید که محاسبه اضافه کاری روز کارگر همانند نحوه محاسبه اضافه کاری روز تعطیل انجام می‌شود.

جمعه کاری چیست؟

بر اساس ماده 62 قانون کار، روز جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران با مزد است. به این ترتیب در صورتی که کارگران به درخواست کارفرما در روز جمعه به انجام کار بپردازند، مستحق دریافت دستمزدی بیش از مقدار تعیین شده در قرارداد کاری خود هستند.

  نکته

در صورتی که کارگر بخشی از ساعات کار موظفی خود را در روز جمعه انجام دهد علیرغم استفاده از ساعات استراحت در روز دیگر هفته، مشمول دریافت مبلغی بیشتر از دستمزد ساعات کار روزهای عادی است.

نحوه محاسبه جمعه کاری

از آنجا که روز جمعه تنها روز تعطیلی هفتگی کارگران است، برای اشتغال به کار در این روز قوانین ویژه‌ای در نظر گرفته شده است؛ بر این اساس نرخ محاسبه دستمزد در روز جمعه دو حالت دارد:

• جمعه کاری با تعطیل شدن در روز دیگر
• جمعه کاری بدون تعطیل شدن در روز دیگر

نحوه محاسبه دستمزد جمعه کاری با تعطیل شدن در روز دیگر

بر اساس ماده تبصره 1 ماده 62 قانون کار، تعطیل یک روز معین در هفته برای کارگران اجباری است. به این ترتیب، در صورتی که شخص روز دیگری در هفته به جای روز جمعه تعطیل باشد، دستمزد او برای اشتغال در روز جمعه، در مقابل عدم استفاده از تعطیلی روز جمعه، 40% اضافه بر مزد روزهای عادی خواهد بود .

نحوه محاسبه جمعه کاری با تعطیلی در روز دیگر

نحوه محاسبه دستمزد جمعه کاری بدون تعطیل شدن در روز دیگر

بر اساس تبصره 1 ماده 61 قانون کار، تعطیل یک روز معین در هفته برای کارگرانی که روز جمعه خود را به کار اشتغال دارند، اجباری است. به بیان دیگر، اشتغال در روز جمعه بدون تعطیلی در روز دیگر، غیرقانونی است.

تفاوت اضافه کاری در روز تعطیل و اضافه کاری در روز عادی

 کارگران برای هر ساعت اضافه کاری در روز عادی، 40% اضافه بر دستمزد هر ساعت کار عادی دریافت می‌کنند.

 در صورتی که اضافه کاری در روز تعطیل (اعم از جمعه یا سایر روزهای تعطیل) واقع شود، کارگر برای هر ساعت کار اضافی 40% بابت تعطیل کاری و 40% بابت اضافه کاری دریافت می‌کند. به عبارت دیگر، نرخ هر ساعت اضافه کاری در روز تعطیل، 80% بیشتر از هر ساعت کار عادی است.

نحوه محاسبه اضافه کاری در روز تعطیل

 پکیج آموزش حسابداری حقوق و دستمزد

شب کاری و نوبت کاری چیست؟

• شب کاری

قانون کار، ساعات کار در روز را از ساعت 6 بامداد تا 10 شب (ساعت 22) در نظر گرفته است. به این ترتیب اشتغال به کار از ساعت 22 تا 6 بامداد روز بعد، شب کاری محسوب می‌شود.

نکته: اگر قسمتی از کار در روز و قسمت دیگر در شب انجام گیرد آن کار مختلط محسوب می‌شود.

• نوبت کاری

کار نوبتی، کاری است که ساعات آن، در طول ماه گردش دارد؛ به صورتی که نوبت‌های آن در صبح، عصر یا شب قرار می‌گیرد. در نوبت کاری گاهی ساعات کار از 8 ساعت در روز و یا 44 ساعت در هفته بیشتر می‌شود، اما مجموع ساعات کار طی 4 هفته متوالی نباید از 176 ساعت بیشتر شود.

مثال نحوه محاسبه اضافه کاری

 کارگری در اردیبهشت ماه سال 1401، به جز ساعات موظفی روزهای کاری، یک روز (معادل 7.33 ساعت) اضافه کاری در روز جمعه داشته است؛ همچنین کلیه تعطیلات رسمی غیر از روزهای جمعه را معادل ساعات کار عادی مشغول به کار بوده است. در صورتی که حقوق روزانه او برابر با حداقل حقوق سال 1401 و معادل 1,393,250 ریال در روز باشد، حقوق و دستمزد اردیبهشت ماه او را محاسبه نمایید.

 روزهای جمعه و تعطیل در اردیبهشت ماه سال 1401 عبارتند از:

جدول تعطیلات رسمی اردیبهشت 1401

در نتیجه ساعات کارکرد این کارگر در اردیبهشت 1401 به صورت زیر است:

جدول مثال نحوه محاسبه اضافه کاری و جمعه کاری 1401

با توجه به نرخ محاسبه تعطیل کاری 1401 و همچنین نرخ محاسبه جمعه کاری 1401 در این سال خواهیم داشت:

جدول مثال نحوه محاسبه اضافه کاری

نکته: به مبلغ کارکرد فوق، حق مسکن و بن کارگری، در صورت داشتن فرزند، حق اولاد و سایر مزایای مربوط به شغل نیز اضافه می‌شود.

با دانلود اکسل محاسبه اضافه کاری میتوانید میزان دریافتی خود بابت ساعات اضافه کاری را به دست آورید.

کلام آخر

آشنایی با نحوه محاسبه اضافه کاری در حسابداری، جمعه کاری و تعطیل کاری یکی از مهم‌ترین نیازهای هر حسابدار است. زیرا بی‌دقتی در محاسبه دستمزد کارگران، علاوه‌بر تضییع حقوق و نارضایتی آنان، کارفرما و مجموعه اقتصادی را نیز با چالش‌های زیادی مواجه خواهد نمود. از این رو آموزش حسابداری حقوق و دستمزد و کسب مهارت در این زمینه برای کلیه حسابداران فعال در همه حوزه‌ها به ویژه حسابداران فعال در حوزه تولید و صنعت ضروری است.