مالیات بر درامد

در این سری از آموزش های رایگان مالیات بر عملکرد‌ در مورد نحوه ثبت و شناسایی مالیات بر درآمد صحبت میکنیم. در پایان سال مالی برای تهیه صورت‌های مالی باید تمام بدهی‌های دوره را شناسایی کنیم که یکی از این بدهی‌ها، مالیات بر درآمد (عملکرد) است. در گذشته یکی از روش‌های متداول، گرفتن ذخیره مالیات برای این سرفصل بود، اما مفهوم اصلی ذخیره در حسابداری متفاوت با باور عموم از این حساب است، دراین مقاله قصد داریم شما را با روش شناسایی و ثبت صحیح مالیات بر درآمد آشنا کنیم. طبق استاندارد حسابداری شماره 4 با عنوان ذخایر، بدهی‌های احتمالی و دارایی‌های احتمالی، تعریف ذخیره به شرح زیر ارائه شده است:

ذخیره، نوعی بدهی است که زمان تسویه و یا تعیین مبلغ آن توأم با ابهام نسبتاً قابل توجه است.

شرایط شناسایی بدهی به عنوان ذخیره

برای درک درست استاندارد‌های حسابداری باید به حالت موشکافانه‌ای تک به تک کلمات تحلیل شوند، پس از تعریف ذخیره، طبق استاندارد حسابداری شماره چهار نتیجه می‌گیریم که اولا کاربرد ذخیره فقط در رابطه با بدهی‌های واحد تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، دوما برای این‌که یک بدهی بتواند تحت سرفصل ذخایر طبقه‌بندی بشود باید از بین دو شرط ذیل حداقل یکی را شامل بشود:

شرط اول: زمان پرداخت بدهی

در شرط اول بحث زمان پرداخت بدهی مطرح است، یعنی این‌که یک بدهی ایجاد بشود. اما ما در تشخیص زمان پرداخت این بدهی با ابهام قابل توجهی مواجه باشیم مانند مزایای پایان خدمت کارکنان در مراکزی که رویه پرداخت و تسویه مزایای پایان خدمت در پایان همکاری یا بازنشستگی کارمندان است و در پایان سال تسویه‌ای صورت نمی‌گیرد، در این مثال واحد تجاری از پرداخت این مزایا اطمینان دارد اما زمان دقیق پرداخت این بدهی برای هر کارمند دارای ابهام قابل توجهی است.

شرط دوم: مبلغ دقیق بدهی

شرط دوم مبحث اصلی مبلغ دقیق بدهی است، یعنی این‌که در اثر فعالیت تجاری یک واحد اقتصادی یک بدهی روی بدهد یا این‌که احتمال اتفاق افتادنش قطعی و زیاد باشد اما نتوانیم مبلغ دقیق آن را برآورد کنیم و دچار ابهام گردیم، مانند تصویب قانون خروج کارخانه‌ها از شهرها و انتقال آن‌ها به شهرک‌های صنعتی یا رخ دادن یک دعاوی حقوقی برای واحد تجاری که نتوانیم مبلغ دقیق بدهی حاصل از شکایت را برآورد کنیم.

با یاد گرفتن مفهوم و منطق ذخیره در استاندارد حسابداری به این نتیجه می‌رسیم که گرفتن ذخیره برای مالیات بر درآمد اشتباه و مغایر با استانداردهای حسابداری است. به این علت که واحد تجاری برای مالیات ابرازی طبق اظهارنامه، مشمول هیچ کدام از دو شرط فوق نمی‌شود.

پس ثبت مالیات پرداختنی به عنوان ذخیره اشتباه است

چرا مالیات عملکرد مشمول شرط اول (زمان پرداخت بدهی) نمی‌شود؟

در مورد مبحث شرط اول که در رابطه با تعیین زمان دقیق پرداخت بدهی است با استناد به مواد 190 و 210 قانون مالیات‌های مستقیم، آن قسمت از مالیات مورد قبول مودی در اظهارنامه یا ترازنامه تسلیمی به عنوان مالیات قطعی تلقی می‌شود و از طریق عملیات اجرایی قابل وصول است و مودی برای پرداخت مبلغ بدهی قطعی مالیات عملکرد طبق اظهارنامه در قبل از زمان سررسید ارسال اظهارنامه ده روز از زمان ارسال، مهلت دارد و برای اظهارنامه‌هایی که کمتر از ده روز مانده به پایان مهلت اظهارنامه اقدام به ارسال می‌کنند مهلت پرداخت طبق ماده 190 سررسید ارسال اظهارنامه است، پس به هیچ وجه مالیات عملکرد مشمول شرط اول نمی‌شود و دچار ابهام نمی‌گردد.

پیشنهاد میشود بخوانید: نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی (مشاغل)

چرا مالیات عملکرد مشمول شرط دوم (مبلغ دقیق بدهی) نمی‌شود؟

همچنین در مورد شرط دوم که مربوط به مبلغ دقیق بدهی است، طبق اظهارنامه ارسالی و جدول سود و زیان و محاسبه مالیات مبلغ دقیق مالیات ابرازی به دست می‌آید و واحد تجاری را از این بابت دچار ابهام نمی‌کند و سبب مشمولیت شرط دوم را فراهم نمی‌کند.

استفاده از حساب مالیات پرداختنی به جای ذخیره مالیات

در ادامه‌ی این عملیات و بعد از مهلت زمان ارسال اظهارنامه مالیاتی، طبق ماده 156 قانون مالیات‌های مستقیم اداره امور مالیاتی مکلف است اظهارنامه مودیان مالیات بر در آمد را در مورد درآمد هر منبع که در موعد قانونی تسلیم شده است حداکثر ظرف یک سال از تاریخ انقضای مهلت مقرر برای تسلیم اظهارنامه رسیدگی نماید و بعد از رسیدگی ممیزین امور مالیاتی برگ تشخیص صادر می‌شود که مبلغ مالیات، جرائم و تاریخ صدور آن قید شده است، پس در این مرحله هم با توجه به روشن و مشخص بودن مبلغ و زمان پرداخت مالیات واحد تجاری دچار هیچ‌گونه ابهامی نمی‌شود، پس نتیجه می‌گیریم به‌جای استفاده از حساب ذخیره مالیات، حساب صحیح و استاندارد مالیات پرداختنی است و محل قرار گرفتن آن قسمت بدهی‌های جاری در ترازنامه است.

قابل ذکر است که این نکته طی صورت‌های مالی نمونه ارائه شده توسط سازمان حسابرسی (نشریه 166) اقدام و اصلاح شده است.

پیشنهاد میشود بخوانید: نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

روش ثبت صحیح حسابداری مالیات بر درآمد (عملکرد)

در پایان سال مالی و بعد از محاسبه سود (زیان) عملکرد، در صورتی‌که نتیجه عملیات شرکت سود باشد، می‌بایست به جهت شناسایی حساب مالیات عملکرد دوره، آن بخش از درآمدهای شرکت که معاف از مالیات بوده مانند سود حاصله از سرمایه گذاری در بانک‌ها طبق ماده 145 قانون مالیات‌های مستقیم و یا مالیات‌هایی که قبلا به‌‌طور مقطوع اخذ شده مانند سود حاصل از فروش املاک طبق ماده 59 و 77 ق.م.م و همچنین آن بخش از سود شرکت که به موجب برخی قوانین مالیاتی مانند 132 و 138 قانون مالیات‌های مستقیم معاف از پرداخت مالیات است از سود ابرازی شرکت کنار گذاشته شوند و آن بخش از هزینه‌های شرکت که فاقد معیارهای مورد قبول مالیاتی هستند (مغایرت با مواد 147 و 148) نیز محاسبه و به سود ابرازی شرکت اضافه شود، بعد از انجام تعدیلات در صورت وجود سود مشمول مالیات با اعمال نرخ‌های مربوطه طبق قوانین مالیاتی، مالیات عملکرد شرکت محاسبه می‌شود.

سند حسابداری مالیات عملکرد هنگام شناسایی (طبق اظهارنامه)

سند حسابداری هنگام پرداخت مالیات ابرازی (طبق اظهارنامه)

سند حسابداری در زمان دریافت و پرداخت برگ تشخیصی (مالیات تشخیصی بیش از مالیات ابرازی باشد)

زمانی که مبلغ مالیات در برگ تشخیصی بیشتر از مالیات شناسایی شده و پرداخت شده (ابرازی طبق اظهارنامه) باشد باید نسبت به مابه‌التفاوت اختلاف، حساب سود و زیان انباشته را بدهکار نماییم و اصطلاحا تعدیلات سنواتی را انجام بدهیم، ثبت حسابداری آن به شکل زیر است:

مثال ثبت مالیات بر درآمد

شرکت بازرگانی سایوان برای عملکرد سال 97 مبلغ 100،000،000 ریال سود شناسایی کرده است و بعد از کسر معافیت‌ها و اضافه کردن هزینه‌های غیر قابل قبول به سود به درآمد مشمول مالیات 90،000،000 ریال رسیده است و طبق آن اظهارنامه‌ای در تاریخ 98/04/20 به اداره امور مالیاتی ارسال کرده است و در تاریخ 98/04/30 مالیات ابرازی خود را پرداخت می‌کند، همچنین در تاریخ 99/02/20 برگ تشخیصی به مبلغ معادل 27،000،000 ریال برای عملکرد سال 97 به شرکت ابلاغ شده است و در تاریخ 99/02/25 مدیریت شرکت ضمن تمکین به برگ تشخیص مالیات را پرداخت می‌کند. مطلوبست صدور اسناد حسابداری با توجه به عملیات شرکت.

مالیات پرداختنی: ریال 22،500،000 = 25% * 90،000،000.

تفاوت مالیات ابرازی و مالیات تشخیصی ریال 4،500،000 = 22،500،000 – 27،000،000