ی از رویدادهایی که بارها هر حسابدار آن را تجربه کرده است، ثبت سندهای اصلاحی یا تعدیل حساب ها طی دوره مالی است. اما گاهی حسابهای بااهمیتی مانند سود و زیان باقی مانده از دوره مالی قبل نیازمند اصلاح و تعدیل در دوره مالی جدید هستند. اهمیت این تعدیلات در تاثیر آنها در سود و زیان انباشته دوره جدید است. از این رو در این مقاله از سری مقالات آموزش رایگان حسابداری، بر آن شدیم تا با ذکر مثال شما را با ماهیت تعدیلات سنواتی در حسابداری آشنا نماییم. با ما همراه باشید.
تعدیلات سنواتی چیست؟
قبل از اینکه از تعدیلات سنواتی صحبت کنیم، بهتر است بدانیم تعدیل در حسابداری به چه معناست. معنی کلمه تعدیل در حسابداری عبارت است از اصلاح و به روز رسانی اسناد و مدارک حسابداری. تعدیل حساب ها معمولا در انتهای دوره مالی و با هدف ارائه صورتهای مالی دقیق انجام میشود.
تعدیل حساب چیست؟
گاهی در پایان دوره مالی پس از ثبت کلیه رویدادهای مالی در دفاتر قانونی، مانده بعضی از حسابهای دفتر کل برای تهیه صورتهای مالی قابل اعتماد نیست. از این رو بر اساس اصل تطابق از اصول و مفروضات حسابداری، حسابدار باید برای تطبیق ترازنامه و صورت سود و زیان، مانده این قبیل حسابها را تعدیل نماید. به عبارت دیگر، معنی تعدیلات در حسابداری تصحیح و تطبیق حسابها با هدف شفاف سازی مالی کسب و کارها انجام میشود.
تعدیل سنواتی چیست؟
بر اساس استاندارد شماره 6 در لیست استاندارد های حسابداری اصلاحی سازمان حسابرسی (استاندارد تعدیلات سنواتی)، تعدیلات سنواتی به زبان ساده عبارت است از تعدیل اقلام مربوط به سنوات قبل که در مانده حساب سود (زیان) انباشته ابتدای دوره جدید منظور میشود؛ در واقع تعدیلات سنواتی به اقلامی محدود میشود که از “تغییر در رویه حسابداری” و ” اصلاح اشتباه “ناشی گردد.
نحوه برخورد با تعدیلات سنواتی به این صورت است که این تعدیلات از طریق اصلاح مانده سود و زیان انباشته در صورتهای مالی منعکس میشوند. این مسئله مخصوصا در تعدیلات سنواتی مالیات از اهمیت ویژهای برخوردار است. همچنین اقلام مقایسهای صورتهای مالی نیز باید مجددا ارائه شود؛ در صورتی که این امر میسر نبود، باید اقلام مقایسهای در یادداشت صورتهای مالی الزامی است.
به عنوان مثال، اگر در رویه حسابداری تغییری انجام شود (مثلا روش ارزیابی موجودیها تغییر کند) ارقامی که به سال جاری مربوط است بر مبنای رویه جدید ارائه میشود؛ همچنین ارقام مقایسهای سنوات قبل نیز بر مبنای رویه جدید ارزیابی و ارائه خواهد شد.
نکته
هر گاه اشتباهاتی که نیاز به اصلاح دارند چندان بااهمیت نباشند، ثبت سند اصلاحی برای آنها در حساب سود و زیان خالص دوره جاری انجام میشود.
دلیل استفاده از تعدیلات سنواتی چیست؟
تعدیل حسابها به علل زیر انجام میشود:
♦️ اصلاح حسابها به دلیل وقوع اشتباهات مانند اشتباهات محاسباتی، حسابداری و سایر خطاها
♦️ اصلاح حسابها به دلیل تغییر در روشها یا رویههای حسابداری مجموعه؛ به عنوان مثال تغییر در روش های ارزیابی موجودی کالا
نکات
1- یکی از مباحث بسیار مهم در خصوص تعدیل سنوات، مربوط به تعدیلات سنواتی مالیات است؛ که در مقاله مجزایی به تفصیل در مورد آن صحبت نمودهایم.
2- مطابق با اصل “ثبات رویه” تغییر رویه در حسابداری، امر پذیرفته شدهای نیست؛ مگر آن که به دلیلی مانند برتری رویه جدید و یا تجدید قوانین حسابداری انجام این کار قانونی باشد.
ماهیت حساب تعدیلات سنواتی
حساب تعدیلات سنواتی ماهیت ثابتی ندارد و بر حسب نیاز بدهکار یا بستانکار میشود. در واقع حساب تعدیلات با توجه به ماهیت رویدادهای گذشته ممکن است بدهکار یا بستانکار گردد؛ این مورد مستقیما بر سود و زیان سال جاری تاثیر خواهد گذاشت. پیشتر لازم است در مورد ماهیت حسابها در حسابداری بیشتر مطالعه کنید.
برای اینکه بفهمیم اثرات انباشته ماهیت بدهکار دارد یا بستانکار باید ببینیم این اثرات مربوط به چه رویدادی است و ماهیت آن رویداد بدهکار است یا بستانکار؟ به عنوان مثال اگر اثرات انباشته مربوط به تغییر شیوه ارزیابی موجودی کالا در پایان دوره باشد، ماهیت آن بستانکار است؛ در نتیجه اگر موجودی پایان دوره سال قبل طبق روش جدید کمتر از واقع گزارش شده باشد، تعدیلات سنواتی منفی و در نتیجه ماهیت آن بدهکار خواهد بود.
سود و زیان اصلاح شده | سود و زیان انباشته – تعدیلات سنواتی بدهکار |
سود و زیان اصلاح شده | سود و زیان انباشته + تعدیلات سنواتی بستانکار |
کدینگ حساب تعدیلات سنواتی
حساب تعدیلات سنواتی زیرمجموعه حساب سود و زیان انباشته و در دسته حقوق مالکانه قرار دارد؛ از این رو در کدینگ حسابداری زیرمجموعه کد “3” قرار میگیرد. البته کدینگ هر مجموعه متناسب با نوع حسابهای مورد استفاده در آن تنظیم میشود؛ اما چینش حسابها هرچه باشد، کدینگ حساب تعدیلات سنواتی با توجه به ماهیت آن با رقم 3 آغاز میشود.
زمان انجام تعدیلات سنواتی
زمان انجام اصلاح حسابها به منظور تعدیلات سنواتی، وابسته به زمان کشف اشتباهات و یا تصمیم به تغییر رویه حسابداری است. زیرا از آنجا که تعدل حسابها مستقیما بر سود و زیان مجموعه تاثیرگذار است، تاخیر بدون دلیل در اعمال تغییرات، مجموعه را با چالشهای بزرگی روبهرو خواهد نمود.
انواع تعدیلات سنواتی
بررسی تعدیلات سنواتی در حسابداری از دو دیدگاه انجام میشود؛ از دیدگاه زمان انجام میتوان تعدیلات سنواتی را به دو حالت کلی زیر طبقه بندی کرد:
♦️ تعدیلات مربوط به سال مالی قبل
♦️ تعدیلات مربوط به سالهای مالی قبل از سال مالی گذشته
همچنین تعدیلات سنواتی از نظر نوع حسابهای قابل تعدیل به دو دسته زیر تقسیم میشوند:
♦️ تعدیل سنواتی حسابهای دائمی؛ در صورتی که طرف مقابل یک حساب موقت باشد
♦️ تعدیل سنواتی حسابهای موقتی
آیا اصلاحات قابل تکرار جزء تعدیلات سنواتی هستند؟
بنا به تعاریف موجود در استاندارد شماره 6 حسابداری (تعدیلات سنواتی در استاندارد جدید) تعدیلاتی با اهمیت است که به سنوات قبل مربوط میشود و ازتغییر در رویه حسابداری یا اصلاح اشتباه ناشی میگردد. با این حساب، اصلاحات تکرار شونده معمول و تعدیل برآوردهای انجام شده در سنوات قبل، در زمره تعدیلات سنواتی محسوب نمیشوند.
نحوه بستن حساب تعدیلات سنواتی در پایان سال
بستن حساب تعدیلات سنواتی (سود و زیان سنواتی) در پایان دوره با انتقال مانده به حساب سود و زیان انباشته انجام میشود.
حساب سود و زیان انباشته یک حساب دائمی برای نگهداری مقادیر سود و زیان سنواتی (برای دوره جاری) است که مانده آن از هر دوره به دوره بعد انتقال مییابد. این حساب با توجه به ماهیت سود یا زیان سنواتی واریزی به آن بدهکار یا بستانکار میشود.
تفاوت تعدیلات سنواتی با سود و زیان انباشته
♦️ حساب تعدیلات سنواتی زیرمجموعه حساب سود و زیان انباشته است. به عبارت دیگر، رابطه حساب تعدیلات سنواتی با حساب سود و زیان انباشته، یک رابطه جزء به کل است.
♦️ هرگونه تغییرات سود و زیان در سنوات قبل که در سال جاری ثبت میشود تحت عنوان تعدیلات سنواتی ثبت میگردد. ولی در حساب سود و زیان انباشته موارد دیگری به جز تعدیلات سنواتی نیز ثبت میشود.
♦️ تعدیلات سنواتی با هدف اصلاح مانده اول دوره ثبت میشود؛ اما سایر موارد زیرمجموعه حساب سود و زیان انباشته با هدف تخصیص سود در این حساب ثبت میشوند.
♦️ مانده حساب تعدیلات سنواتی به دوره بعد منتقل نمیشود؛ در صورتی که مانده حساب سود و زیان انباشته به دوره بعد منتقل میشود.
مثال ثبت سند حسابداری تعدیلات سنواتی
برای درک بهتر نحوه ثبت تعدیلات سنواتی به مثالهای زیر توجه کنید.
مثال اول: تعدیلات سنواتی برای اصلاح اشتباهات
فرض کنید شما در سال 1400 مشغول تهیه صورتهای مالی و انجام اقلام مقایسهای با سال قبل هستید. با مواردی مواجه میشوید که مربوط به سالهای قبل است یعنی متاثر از نحوه ثبت هزینه های سال قبل یا عملیات سالهای گذشته؛ اما قطعی شدن آن در زمان حال اتفاق افتاده است.
به عنوان مثال تصور کنید سازمان تامین اجتماعی طی نامهای به شما اعلام نموده که مبلغ بیمه پرداختی شما برای یکی از کارکنان شرکت در سال گذشته (1399)، کمتر از مقادیر اعلامی بوده است؛ به این ترتیب شما باید مقدار الباقی حق بیمه نیروی خود را به سازمان پرداخت نمایید.
این بدهی به لحاظ ماهیت مربوط به سال قبل است و بالتبع باید در حسابهای همان سال اعمال شود. زیرا بر اساس اصل تطابق درآمد و هزینه، هزینههای هر دوره باید با درآمدهای همان دوره تهاتر شود. اما در سال جاری دسترسی و اصلاح حسابهای سال گذشته نه امکانپذیر است و نه از لحاظ قانونی مجاز به انجام آن هستیم. به این خاطر از حساب تعدیلات سنواتی استفاده و ثبت زیر در دفاتر انجام میشود:
شرح | بدهکار | بستانکار |
سود و زیان انباشته- حساب تعدیلات سنواتی | *** | |
سایر حسابهای پرداختنی- سازمان تامین اجتماعی | *** | |
سایر حسابهای پرداختنی- سازمان تامین اجتماعی | *** | |
بانک | *** |
نکته
همان گونه که مشاهده میکنید، مبلغ بدهی به سازمان تامین اجتماعی مستقیما از بانک برای سازمان واریز نشد؛ زیرا ابتدا باید این مبلغ در سایر حسابهای پرداختنی و سازمان بیمه به عنوان بستانکار شناسایی شود؛ تا پرداخت وجه برای سازمان مستندات قانونی داشته باشد.
مثال دوم: تعدیلات سنواتی جهت اصلاح رویه حسابداری
با تغییر روشها و رویه حسابداری، برخی از حسابها دچار تغییر میشوند. به عنوان مثال تغییر در روش محاسبه استهلاک مجموعه و یا تغییر روش ارزیابی موجودی کالای پایان دوره مستقیما بر سود مجموعه تاثیرگذار است.
تغییر در روش استهلاک از خط مستقیم به روش نزولی مضاعف:
فرض کنید شرکت الف در ابتدای سال 1397 یک دستگاه چاپ لیزری به قیمت 1,500,000,000 ریال خریداری نموده است؛ ارزش اسقاط این دستگاه پس از 20 سال، معادل 100,000,000 ریال است. اگر شرکت در سال 1400 تصمیم بگیرد روش استهلاک را به روش نزولی مضاعف تغییر دهد، خواهیم داشت:
محاسبه استهلاک به روش خط مستقیم | (بهای تمام شده دارایی – ارزش اسقاط) ÷ عمر مفید |
محاسبه استهلاک به روش نزولی مضاعف | (بهای تمام شده دارایی – ارزش اسقاط) × (عمر مفید ÷ 2) |
سال | هزینه استهلاک به روش خط مستقیم | هزینه استهلاک به روش نزولی مضاعف |
1397 | 70,000,000 | = 10% * 1,400,000,000 140,000,000 |
1398 | 70,000,000 | 1,260,000,000 = 140,000,000 – 1,400,000,000 126,000,000 = 10% * 1,260,000,000 |
1399 | 70,000,000 | 1,134,000,000 = 126,000,000 – 1,260,000,000 113,400,000 = 10% * 1,134,000,000 |
جمع مانده استهلاک انباشته | 210,000,000 | 379,400,000 |
به این ترتیب شرکت الف هزینه استهلاک را به میزان 169,400,000 ریال کمتر از مقدار واقعی ثبت کرده است. این اختلاف را با یک ثبت تعدیلی در سال 1400 به صورت زیر اصلاح میشود:
شرح | بدهکار | بستانکار |
سود و زیان انباشته – حساب تعدیلات سنواتی | 169,400,000 | |
استهلاک انباشته | 169,400,000 | |
بابت اصلاح حساب استهلاک انباشته |
توضیح اجزای کاربرگ تعدیلات سنواتی
برای اینکه عملیات ثبت تعدیلات سنواتی به سادگی و بدون خطا انجام شود، فرمی به نام کاربرگ تعدیلات سنواتی در نظر گرفته شده است. این کاربرگ که به صورت یک صفحه اکسل است، دارای 8 بخش مجزا است که در ادامه به آنها میپردازیم:
♦️ بخش اول: درج شماره سند تعدیلات سنواتی
♦️ بخش دوم: درج شماره عطف کاربرگهای مربوطه (این قسمت بیشتر مناسب حسابرسان است)
♦️ بخش سوم: شرح اقلامی از صورتهای مالی سال قبل که نیاز به تغییر دارند
♦️ بخش چهارم: درج مانده ابتدای دوره و اسناد تعدیلات سنواتی به ترتیب؛ این بخش مربوط به گردش سود و زیان سنواتی است
نکته: اسناد تعدیلات سنواتی اسنادی هستند که باعث تغییرات در مانده سود و زیان انباشته اول دوره میشوند
♦️ بخش پنجم: درج اقلام مقایسهای متاثر از سند تعدیلات سنواتی در صورتهای مالی جدید مربوط به ترازنامه
برای مثال اگر صورتهای مالی به تاریخ پایان اسفند ماه x1 تهیه شود و دارای فروش ثبت نشدهای به ارزش 500 میلیون ریال باشد؛ در قسمت سود انباشته (بخش چهارم) 500 میلیون ریال به عنوان بستانکار درج میشود؛ سپس در این بخش عنوانی به نام “حسابهای دریافتنی سال قبل” را ایجاد نموده و سپس معادل 500 میلیون ریال بدهکار میشود.
♦️ بخش ششم: درج اقلامی از سود و زیان سال قبل که در اثر سند تعدیلات سنواتی تغییر میکند
در مورد مثال قبلی اگر فروش ثبت نشده مربوط به یک سال قبل باشد عنوانی تحت “فروش” درج کرده و رقم 500 میلیون ریال در آن ثبت میشود.
♦️ بخش هفتم: درج اقلام تغییر یافته در سود و زیان مربوط به سالهای قبل از اقلام مقایسهای
به عنوان مثال اگر از فروش ثبت نشده اخیر (500 میلیون) مبلغ 300 میلیون ریال آن مربوط به سالهای قبل از سال گذشته باشد 200 میلیون ریال در بخش ششم و 300 میلیون ریال مابقی در بخش هفتم درج میشود.
♦️ بخش هشتم: جمع کل گردش کار؛ که با هدف بررسی، موازنه و صحت کار انجام میشود
دانلود فرم اکسل کاربرگ تعدیلات سنواتی
شرح کاربرگ تعدیلات سنواتی برای شرکتهای مختلف، متفاوت است. به عنوان نمونه یکی از انواع کاربرگهای تعدیلات سنواتی موجود را برای شما قرار دادهایم. برای دریافت فرم خام کاربرگ تعدیلات سنواتی در حسابداری کلیک کنید.
کلام آخر
یکی از مهمترین ابزارها برای اصلاح اشتباهات در حسابهای مهم تعدیلات سنواتی است؛ که میتواند همانند یک شمشیر دولبه به سود مجموعه یا زیان آن منجر شود. با آموزش حسابداری اصولی و به کارگیری صحیح این ابزار و به روز رسانی حسابها در تهیه صورتهای مالی دقیق، میتوانید کمک فراوانی به مجموعه اقتصادی نمایید.