مطالبات مشکوک الوصول

بر اساس اصل محافظه کاری ( اصول محدود کننده ) و اصول دیگری همچون اصل مقابله یا تطابق هزینه ها با درآمدها ( اصول اساسی ) در حسابداری در صورتی که نسبت به وصول قسمتی از حسابهای دریافتنی (مطالبات) در آینده مشکوک هستیم اقدام به شناسایی نموده و ثبت های حسابداری مربوط به آن را در دفاتر یا نرم افزار حسابداری وارد می کنیم و به این اقدام ذخیره مطالبات مشکوک الوصول می گوییم.

برای ثبت مطالبات مشکوک الوصول در دفاتر دو روش داریم:

1. روش استفاده از حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول
2. روش حذف مستقیم مطالبات سوخت شده

روش ایجاد مطالبات مشکوک الوصول

این روش زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که نسبت به وصول قسمتی از مطالبات در آینده مشکوک هستیم و احتمال می دهیم که این مطالبات را نتوانیم وصول کنیم ، در این صورت با ایجاد ذخیره از طریق بدهکار کردن حساب هزینه اقدام می کنیم.

مطالبات مشکوک الوصول و بستانکار کردن حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول ، ثبت های مربوطه را در دفاتر انجام می دهیم.

در روش ایجاد ذخیره، در صورتیکه در آینده مشخص شود ، مطالباتی را که قبلا مشکوک الوصول شناسایی کرده ایم و از بابت آن در حساب ها ذخیره موردنیاز را ایجاد نموده ایم ، کاملا سوخت شده و دیگر وصول نخواهند شد ، با بدهکار کردن حساب مطالبات مشکوک الوصول و بستانکار کردن حساب های دریافتنی از دفاتر خارج می کنیم.

براساس این روش هرگاه مطالبات سوخت شده قبلی مجددا وصول شوند ( چه در این دوره مالی وچه در دوره های ملی آتی ) لازم است ثبت های زیر انجام شوند: ثبت احیای مجدد مطالبات سوخت شده باتوجه به این روش:

۱- حسابهای دریافتنی

۲- ذخیره حساب‌های مشکوک الوصول

ثبت وصول آن مطالبات :

۱- بانک/صندوق

۲- حسابهای دریافتنی

روش حذف مستقیم مطالبات مشکوک الوصول

این روش زمانی مورداستفاده قرار می گیرد که نسبت به غیرقابل وصول بودن مطالبات در آینده اطمینان کامل داریم و هیچ شک و شبهه ای وجود ندارد. در این روش آن قسمت از مطالبات غیرقابل وصول را با بدهکار کردن حساب هزینه مطالبات سوخت شده و بستانکار کردن حساب های دریافتنی از دفاتر خارج می کنیم.

روش حذف مستقیم روش ساده ای است که در بسیاری از موسسا ت کوچک قابل اجرا است ولی با اصول حسابداری مغایراست. این روش دو اصل واقعیت و تطابق را خدشه دار می کنه یعنی اصول را در نظر نمی گیرد.

تذکر:در تمام موسسات بزرگ و کوچک درسال اول تاسیس روش مورد استفاده برای حذف مطالبات سوخت شده روش حذف مستقیم است.

نکته : حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول یک حساب دائمی با ماهیت بستانکار می باشد که در پایان هر دوره مالی مانده این حساب در ترازنامه در زیر حسابهای دریافتنی نشان داده شده و از حسابهای دریافتنی کسر می شود.

پذیرش ذخیره مطالبات مشروط به رعایت موارد مندرج در بند ۱۱ ماده ۱۴۸ قانون مالیات های مستقیم می باشد. براساس مفاد آئین نامه اجرائی موضوع بند (۱۱) ماده ۱۴۸ اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۲۷/۱۱/۱۳۸۰، هزینه مطالبات مشکوک الوصول و منظور نمودن ذخیره آن در صورت رعایت شرایط زیر در حساب مالیاتی قابل قبول خواهد بود:‎

1. ذخیره ایجاد شده برای مطالبات مشکوک الوصول بایستی در دفاتر موسسه به حساب مخصوص منظور شده باشد، تا زمانی که طلب وصول گردد یا لاوصول بودن آن محقق شود.‎
2. هزینه مطالباتی که مربوط به طلب از کارمندان، مدیران، سهامداران یا شرکاء و شرکتهای تابعه می باشد قابل قبول نخواهد بود.‎
3. هزینه منظور شده برای مطالبات مشکوک الوصول منحصراً باید در ارتباط با فعالیت موسسه باشد.‎
4. میزان ذخیره مطالبات مشکوک برای هر یک از بدهکاران که احتمال لاوصول بودن طلب آن موجود باشد به صورت جداگانه مشخص و تعیین شده باشد.‎
5. مطالبات لاوصول به شرط اثبات آن به موجب اسناد و مدارک مثبته تا میزان ذخیره مطالبات از محل مزبور تأمین و در صورت مازاد بر میزان ذخیره، در هزینه سال مورد رسیدگی که لاوصول شدن آن محقق شود، قابل احتساب خواهد بود.
6. اسناد و مدارک مربوط به احتمال لاوصول ماندن طلب موسسه که برای آن ذخیره منظور شده است از کفایت لازم برخوردار باشد.‎
7. چنانچه مطالبات موسسه از پوشش بیمه ای برخوردار باشد، در صورت لاوصول بودن آن، مازاد میزان پوشش بیمه ای قابل قبول برای ایجاد ذخیره خواهد بود.‎

روش های شناسایی مطالبات مشکوک الوصول

۱-روش درصدی از فروش های نسیه

در این روش حسابدار براساس تجربه در هر دوره مالی درصدی از مانده حساب فروش نسیه خالص را به عنوان مشکوک الوصول شناسایی نموده و در دفاتر ثبت می کند.

مثال : مجموع فروش های سالانه موسسه ای ۱۶۰۰۰۰۰۰ ریال است که ۳۰درصد آن نقدومابقی نسیه است .این موسسه همه ساله معادل ۳ درصد فروش های نسیه خود رابرای مطالبات مشکوک الوصول ذخیره درنظر می گیرد. محاسبه و ثبت ذخیره لازم به صورت زیر است :

۱۱۲۰۰۰۰۰=۷۰% * ۱۶۰۰۰۰۰۰

۳۳۶۰۰۰= ۳% * ۱۱۲۰۰۰۰۰

هزینه مطالبات مشکوک الوصول ۳۳۶۰۰۰

ذخیره مطالبات مشکوک الوصول ۳۳۶۰۰۰

۲- روش بررسی موردی مطالبات مشکوک الوصول

در این روش حسابدار ، تک تک حسابهای دریافتنی را بررسی نموده و آن قسمت از حساب ها که مشکوک الوصول می باشند را در دفاتر ثبت می کند . توجه داشته باشیم که این روش زمانی مفید است که تعداد حساب های دریافتنی محدود باشد.

مثال : جدول زیر حسابهای دریافتنی موسسه ای را به تفکیک نشان می دهد .همچنین درصدلازم برای مطالبات مشکوک الوصول نیز مطرح شده است .باتوجه به اطلاعات مطرح شده محاسبه ذخیره لازم برای مطالبات مشکوک الوصول به صورت زیر است :

جواب :
۲۰۰۰۰۰= ۲۵% * ۸۰۰۰۰۰
۵۰۰۰۰= ۱۰% * ۵۰۰۰۰۰
۲۰۰۰۰۰= ۲۰ % * ۱۰۰۰۰۰۰
۴۵۰۰۰۰ = ۲۰۰۰۰۰ + ۵۰۰۰۰ + ۲۰۰۰۰۰
هزینه مطالبات مشکوک الوصول ۴۵۰۰۰۰

ذخیره مطالبات مشکوک الوصول ۴۵۰۰۰۰

۳- روش درصدی از مانده حساب های دریافتنی

در این روش حسابدار براساس تجربه در هر دوره مالی درصدی از مانده حساب های دریافتنی را مشکوک الوصول شناسایی نموده و در دفاتر ثبت می کند.

مثال: مانده حسابهای دریافتنی موسسه بازرگانی ایران درپایان دوره مالی ۱۴۰۰۰۰۰۰ ریال است .این موسسه همه ساله معادل ۵ درصد مانده حسابهای دریافتنی خود برای مطالبات مشکوک الوصول ذخیره ذر نظر می گیرد . محاسبه و ثبت ذخیره لازم برای حساب های دریافتنی به صورت زیر است :

۷۰۰۰۰۰=۵% * ۱۴۰۰۰۰۰۰

هزینه مطالبات مشکوک الوصول ۷۰۰۰۰۰

ذخیره مطالبات مشکوک الوصول ۷۰۰۰۰۰

۴- روش تجزیه سنی حساب های دریافتنی

در این روش حسابدار تمامی حساب های دریافتنی را براساس تاریخ سررسید در جدولی مرتب می کند و از حساب هایی که مدت زمان کمتری از تارخ سررسید آن ها گذشته یا هنوز تاریخ سررسیدشان نرسیده با درصد کمتری مطالبات مشکوک الوصول شناسایی می کند ولی از حساب هایی که از تاریخ سررسیدشان مدت زمان بیشتری گذشته ، درصد بیشتری مطالبات مشکوک الوصول شناسایی نموده و در دفاتر ثبت می کند.

مثال : موسسه ای جهت درنظر گرفتن ذخیره مطالبات مشکوک الوصول روش تجزیه سنی را مورد استفاده قرار می دهند .ارقام زیر حسابهای دریافتنی موسسه همچنین مدت سپری شده از سر رسید را نشان می دهند.
۱۰۰=۵% * ۲۰۰۰
۵۰۰=۱۰ % * ۵۰۰۰
۲۰۰= ۲۰ % * ۱۰۰۰
۲۰۰۰=۵۰ % * ۴۰۰۰
۲۸۰۰= ۱۰۰ + ۵۰۰ + ۲۰۰ + ۲۰۰۰

هزینه مطالبات مشکوک الوصول ۲۸۰۰

ذخیره مطالبات مشکوک الوصول ۲۸۰۰

قوانین حسابداری ذخیره مطالبات مشکوک الوصول

برای سوخت شدن بخشی از حساب های دریافتنی استانداردهای ایران روش ذخیره گیری را قبول می کند و علت آن رعایت اصل تطابق هزینه ها و درآمدها می باشد.

پذیرش ذخیره بدهی‌های مشکوک الوصول مشروط به رعایت موارد مندرج در بند ۱۱ ماده ۱۴۸ قانون مالیاتهای مستقیم می باشد. براساس مفاد آئین نامه اجرائی موضوع بند (۱۱) ماده ۱۴۸ اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۲۷/۱۱/۱۳۸۰،هزینه مطالبات مشکوک الوصول و منظور نمودن ذخیره آن در صورت رعایت شرایط زیر در حساب مالیاتی قابل قبول خواهد بود:‎

1. هزینه منظور شده برای بدهی‌های مشکوک الوصول منحصراً باید در ارتباط با فعالیت موسسه باشد.‎
2. میزان ذخیره مطالبات برای هر یک از بدهکاران که احتمال لاوصول بودن طلب آن موجود باشد به صورت جداگانه مشخص و تعیین شده باشد.‎
   اسناد و مدارک مربوط به احتمال لاوصول ماندن طلب موسسه که برای آن ذخیره منظور شده است از کفایت لازم برخوردار باشد.‎
3. هزینه مطالباتی که مربوط به طلب از کارمندان، مدیران، سهامداران یا شرکاء و شرکتهای تابعه می باشد قابل قبول نخواهد بود.‎
4. چنانچه مطالبات موسسه از پوشش بیمه ای برخوردار باشد، در صورت لاوصول بودن آن، مازاد میزان پوشش بیمه ای قابل قبول برای ایجاد ذخیره خواهد بود.‎
5. ذخیره ایجاد شده برای بدهی‌های مشکوک الوصول بایستی در دفاتر موسسه به حساب مخصوص منظور شده باشد، تا زمانی که طلب وصول گردد یا لاوصول بودن آن محقق شود.‎
6. مطالبات لاوصول به شرط اثبات آن به موجب اسناد و مدارک مثبته تا میزان ذخیره مطالبات مشکوک الوصول از محل مزبور تأمین و در صورت مازاد بر میزان ذخیره، در هزینه سال مورد رسیدگی که لاوصول شدن آن محقق شود، قابل احتساب خواهد بود.

نحوه ثبت ذخیره مطالبات مشکوک الوصول

• در مورد مطالبات سوخت شده در سیستم حذف مستقیم باید ثبت ذیر انجام شود:‎
• هزینه مطالبات سوخت شده
• حساب های دریافتنی
• شرح سند: بابت سوخت شدن مطالبات لاوصول

در مورد مطالبات سوخت شده در سیستم ایجاد ذخیره باید ثبت ذیر انجام شود:

در زمان ایجاد ذخیره

• هزینه مطالبات مشکوک الوصول
• ذخیره مطالبات مشکوک الوصول

در زمان سوخت شدن مطالبات:‎

• ذخیره مطالبات مشکوک الوصول
• حسابهای دریافتنی

در زمان دریافت مطالباتی که قبلا سوخت شده دو ثبت زیر را همزمان می زنیم:

• حسابهای دریافتنی
• ذخیره مطالبات مشکوک
• بانک

در پایان هر دوره مانده ذخیره تعدیل می شود اگر مانده حساب مطالبات مشکوک الوصول برای سال بعد کمتر از حد نیاز باشد در این صورت به میزان اختلاف این دو عدد با هم ثبت زیر زده می شود:‎

• هزینه مطالبات مشکوک الوصول
• ذخیره مطالبات مشکوک